Persoalan “adakah Syiah Islam” sering timbul dalam kalangan masyarakat, terutamanya apabila membincangkan perbezaan aliran dalam agama Islam. Dalam konteks dunia Islam, terdapat dua mazhab utama yang sering disebut, iaitu Sunni dan Syiah. Walaupun kedua-duanya mengaku beriman kepada Allah dan Nabi Muhammad SAW, perbezaan pandangan, amalan, dan tafsiran telah menimbulkan perdebatan berpanjangan sejak berabad lamanya.

Dalam artikel ini kami akan menghuraikan dengan lebih mendalam tentang kedudukan Syiah dalam Islam, latar belakang sejarah, perbezaan teologi dan amalan, serta pandangan para ulama.

Adakah Syiah Islam?

Latar Belakang Sejarah Kemunculan Syiah

Perbezaan antara Sunni dan Syiah bermula sejurus selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW. Isu utama yang memisahkan kedua aliran ini ialah persoalan siapakah yang paling layak untuk menggantikan kepimpinan umat Islam sebagai khalifah. Golongan yang dikenali sebagai Sunni menerima pelantikan Abu Bakar as-Siddiq sebagai khalifah pertama berdasarkan musyawarah antara para sahabat. Sebaliknya, golongan yang kemudiannya dikenali sebagai Syiah berpendapat bahawa Saidina Ali bin Abi Talib, sepupu dan menantu Nabi SAW, sepatutnya menjadi khalifah berdasarkan wasiat dan kedudukan istimewanya dalam keluarga Rasulullah.

Perbezaan ini bukan semata-mata politik tetapi berkembang menjadi perbezaan teologi, fiqh, dan pendekatan terhadap hadis serta tokoh-tokoh Islam terdahulu. Dari sinilah terbentuk dua aliran utama dalam Islam – Sunni dan Syiah.

Kepercayaan Asas Syiah

Syiah tetap berpegang kepada rukun iman dan rukun Islam secara umum. Mereka percaya kepada Allah sebagai Tuhan yang Esa, Nabi Muhammad SAW sebagai Rasul terakhir, al-Quran sebagai kitab suci, dan Hari Kiamat. Namun, mereka mempunyai tambahan kepercayaan yang membezakan mereka daripada Sunni, terutamanya dalam isu kepimpinan atau imamah.

Dalam Syiah, imamah dianggap sebagai satu rukun penting yang meletakkan kepimpinan agama dan dunia Islam kepada imam-imam yang maksum (terpelihara daripada dosa), bermula dengan Saidina Ali dan diteruskan oleh zuriat keturunannya. Golongan Syiah Imamiyah (atau dikenali juga sebagai Syiah Dua Belas) mengiktiraf dua belas imam sebagai pemimpin sah umat Islam selepas Rasulullah SAW. Imam terakhir, iaitu Imam Mahdi, dipercayai masih hidup tetapi ghaib, dan akan muncul semula sebagai penyelamat umat.

Perbezaan Antara Syiah dan Sunni Dari Sudut Aqidah dan Fiqh

Walaupun berkongsi asas-asas Islam, terdapat banyak perbezaan antara Syiah dan Sunni dalam aspek aqidah, fiqh, dan amalan seharian. Antara perbezaan yang sering menjadi tumpuan termasuk:

1. Imamah vs Khilafah: Syiah menekankan konsep imamah sebagai asas aqidah yang tidak boleh dipisahkan daripada keimanan, sementara Sunni menerima konsep khilafah sebagai urusan pentadbiran yang diputuskan melalui syura.
2. Hadis dan Sumber Hukum: Syiah hanya menerima hadis yang diriwayatkan oleh Ahlul Bait (keluarga Nabi SAW) dan sahabat yang menyokong Ali. Mereka tidak menerima hadis yang diriwayatkan oleh beberapa sahabat yang dianggap tidak setia kepada Ahlul Bait. Manakala Sunni menerima hadis daripada majoriti sahabat Rasulullah tanpa membezakan antara satu sama lain selagi sanadnya sahih.
3. Amalan Ibadat: Terdapat perbezaan dalam cara solat, contohnya Syiah merapatkan solat (jamak) dalam keadaan biasa, tidak semestinya ketika musafir. Mereka juga sujud di atas turbah (tanah suci dari Karbala) sebagai tanda cinta kepada tanah tempat pengorbanan cucu Nabi, Sayyidina Husain. Bagi Sunni, jamak hanya dibenarkan dalam situasi tertentu, dan sujud dilakukan atas apa-apa permukaan yang bersih.
4. Perayaan dan Upacara: Syiah mengadakan sambutan Ashura dengan cara yang berbeza, termasuk memperingati tragedi Karbala dengan meratap dan kadangkala melakukan perbuatan menyakiti diri sebagai tanda kesedihan. Amalan ini ditolak oleh majoriti ulama Sunni.

Pandangan Ulama Tentang Syiah

Isu “adakah Syiah Islam” tidak dapat dijawab secara satu dimensi. Ulama-ulama muktabar dari pelbagai zaman mempunyai pandangan berbeza bergantung kepada jenis Syiah yang dimaksudkan. Ini kerana istilah “Syiah” merangkumi pelbagai cabang dan aliran, daripada yang moderat hingga ke ekstrem.

Ulama seperti Imam al-Ghazali dan Imam Ibn Taymiyyah mengkritik Syiah yang melampau, terutamanya Syiah Ghulat (yang menganggap Saidina Ali sebagai Tuhan atau Nabi). Golongan ini dianggap telah keluar daripada Islam.

Namun, terdapat juga ulama yang membezakan antara Syiah yang masih berpegang kepada rukun iman dan rukun Islam, dengan yang menyeleweng secara jelas. Syiah Imamiyah, contohnya, masih dianggap sebahagian daripada umat Islam oleh sesetengah ulama kontemporari, meskipun terdapat perbezaan besar dalam tafsiran agama.

Majlis Ulama Sedunia (Majma’ al-Taqrib baina al-Mazahib al-Islamiyyah) telah cuba menggabungkan dialog antara mazhab, dan dalam beberapa fatwa ulama menyebut bahawa selagi seseorang itu mengucap dua kalimah syahadah, solat menghadap kiblat, serta mengakui kenabian Rasulullah SAW, maka mereka termasuk dalam lingkungan Islam, walaupun mempunyai perbezaan mazhab.

Syiah di Malaysia dan Dunia Islam

Di Malaysia, Syiah bukanlah mazhab yang diterima secara rasmi. Majlis Fatwa Kebangsaan telah mengeluarkan fatwa bahawa ajaran Syiah bertentangan dengan pegangan Ahli Sunnah Wal Jamaah yang menjadi mazhab rasmi negara. Oleh itu, penyebaran ajaran Syiah dilarang dan dikawal selia oleh pihak berkuasa agama.

Walau bagaimanapun, di negara-negara seperti Iran, Iraq, dan sebahagian kawasan di Lubnan, Bahrain, dan Pakistan, Syiah menjadi mazhab utama. Mereka mempunyai institusi pendidikan, masjid, dan sistem pemerintahan yang berasaskan ajaran Syiah.

Perspektif Perpaduan dan Adab Dalam Perbezaan

Dalam menghadapi isu perbezaan mazhab, pendekatan yang terbaik adalah berdasarkan prinsip ilmu, adab, dan kesatuan umat. Walaupun kita berbeza pandangan dalam beberapa perkara, penting untuk tidak menuduh secara melulu tanpa ilmu atau bukti yang sah. Tuduhan murtad atau kafir adalah isu besar dalam Islam dan tidak boleh dijatuhkan sewenang-wenangnya.

Sebagai umat Islam, kita dianjurkan untuk menilai sesuatu dengan hujah, bukan dengan emosi. Kita perlu membezakan antara perbezaan mazhab yang masih dalam lingkungan Islam dan ajaran yang telah keluar daripada landasan sebenar agama.

Status Syiah dan Penjelasan

Setelah meneliti pelbagai sudut pandang dan kefahaman berkaitan Syiah, jelas bahawa isu ini memerlukan penilaian yang teliti dan tidak boleh disamaratakan. Tidak semua aliran Syiah membawa ajaran yang sama, dan tidak semua tergolong dalam kategori yang sama dari segi penerimaan oleh ulama Islam.

Untuk memudahkan pemahaman, berikut ialah rumusan ringkas berkaitan status Syiah dalam Islam berdasarkan cabang-cabang utama mereka.

Kesimpulan

Menjawab persoalan “adakah Syiah Islam” memerlukan kita memahami konteks sejarah, fahaman teologi, dan perbezaan antara pelbagai cabang dalam Syiah itu sendiri. Secara umumnya, Syiah yang masih mengakui keesaan Allah, kenabian Rasulullah SAW, serta mengamalkan rukun Islam, tetap dikira sebagai sebahagian daripada umat Islam oleh sebahagian besar ulama – walaupun terdapat perbezaan yang signifikan dengan Ahli Sunnah Wal Jamaah.

Namun, terdapat cabang-cabang Syiah ekstrem yang jelas bertentangan dengan ajaran Islam sebenar dan telah ditolak oleh seluruh umat Islam. Justeru, penting untuk kita menilai sesuatu mazhab atau aliran dengan ilmu yang sahih dan rujukan yang tepat, bukannya dengan sentimen atau prejudis.

Soalan Lazim (FAQ) Tentang Adakah Syiah Islam

Rujukan

1. Mari Mengenal SYIAH – mais.gov.my
2. Mengenal Hakikat Syiah – muftiwp.gov.my