Sejarah Asal Usul Raja Melayu dan Pembentukan Kesultanan Melayu | Sejarah tanah Melayu tidak dapat dipisahkan daripada peranan institusi raja yang menjadi tonggak utama dalam pembentukan tamadun dan identiti bangsa. Raja-raja Melayu bukan sahaja berfungsi sebagai pemerintah, tetapi juga sebagai simbol perpaduan, pelindung adat, serta penjaga agama Islam yang menjadi asas kehidupan masyarakat Melayu. Perbincangan tentang asal usul raja Melayu membawa kita menelusuri pelbagai sumber sejarah, hikayat, serta catatan asing yang merakamkan kewujudan sistem pemerintahan tradisional ini.
Artikel ini akan mengupas dengan terperinci tentang asal usul raja Melayu, mitos dan lagenda yang membentuk persepsi masyarakat, serta proses pembentukan kesultanan Melayu yang menjadi asas kepada pemerintahan beraja hingga ke hari ini.
Klik Untuk Lihat Isi Kandungan
Sejarah Asal Usul Raja Melayu dan Pembentukan Kesultanan Melayu
Asal Usul Raja Melayu Menurut Lagenda dan Hikayat
Sumber tradisi Melayu banyak mencatatkan kisah mengenai asal usul raja yang dikaitkan dengan unsur mistik dan keturunan luar biasa. Salah satu karya penting yang sering dirujuk ialah Sulalatus Salatin atau lebih dikenali sebagai Sejarah Melayu. Kitab ini menyatakan bahawa raja-raja Melayu berasal daripada keturunan raja yang turun dari Bukit Siguntang di Palembang, Sumatera.
Menurut hikayat tersebut, tiga bersaudara iaitu Sang Sapurba, Sang Nila Utama, dan Sang Manduraja dikatakan turun dari kayangan dan menjadi pemerintah di tanah Melayu. Sang Sapurba kemudiannya dilantik sebagai raja dan dianggap mempunyai daulat, iaitu kuasa sakral yang melindungi pemerintah dan rakyat. Konsep daulat ini menjadi tunjang kepada kepercayaan bahawa raja Melayu memiliki kedudukan istimewa yang tidak boleh dicabar.
Selain itu, terdapat juga lagenda Sang Nila Utama yang dikatakan mengasaskan kerajaan Singapura selepas beliau menjumpai seekor singa di pulau Temasek. Kisah ini menjadi sebahagian daripada naratif penting asal usul raja Melayu kerana ia menunjukkan penyebaran pengaruh pemerintahan dari Sumatera ke Semenanjung.
Asal Usul Raja Melayu Menurut Sumber Sejarah dan Catatan Asing
Selain daripada hikayat, catatan sejarah dan rekod asing turut memberikan gambaran tentang asal usul raja Melayu. Catatan pedagang China, Arab dan India menunjukkan bahawa kawasan Alam Melayu telah lama diperintah oleh golongan raja yang berkuasa dan dihormati.
Misalnya, catatan China dari Dinasti Ming merekodkan hubungan diplomatik antara kerajaan Melayu dengan kerajaan China. Utusan dari kerajaan Melaka dihantar ke istana China bagi mengukuhkan hubungan perdagangan dan politik. Hal ini membuktikan kewujudan sistem pemerintahan beraja yang tersusun dan diiktiraf oleh kuasa besar dunia.
Kajian sejarah juga menunjukkan bahawa raja Melayu berasal daripada keturunan pemerintah Srivijaya, sebuah empayar maritim yang berpusat di Palembang. Kekuatan Srivijaya yang menguasai laluan perdagangan di Selat Melaka telah meletakkan asas kepada pembentukan kesultanan Melayu selepas keruntuhan empayar tersebut.
Konsep Daulat dan Derhaka dalam Institusi Raja Melayu
Asal usul raja Melayu juga dikaitkan dengan konsep daulat yang menjadi asas kepada kelangsungan institusi beraja. Daulat membawa maksud kuasa suci yang dikurniakan kepada raja untuk memerintah. Rakyat Melayu tradisional percaya bahawa menderhaka kepada raja boleh mendatangkan tulah atau bala yang menimpa diri dan keluarga.
Kepercayaan ini memperkukuhkan kedudukan raja sebagai pemerintah mutlak dan menjadi faktor penting dalam membentuk ketaatan rakyat. Konsep daulat inilah yang membezakan kedudukan raja dengan golongan bangsawan atau pembesar. Raja dianggap sebagai bayangan Tuhan di bumi yang memikul tanggungjawab besar dalam menjaga keharmonian, agama, dan adat.
Pembentukan Kesultanan Melayu Melaka: Asas Pemerintahan Beraja
Apabila membicarakan asal usul raja Melayu, kita tidak boleh mengetepikan peranan Kesultanan Melayu Melaka yang menjadi mercu tanda kegemilangan pemerintahan beraja di rantau ini.
Kesultanan Melaka diasaskan oleh Parameswara, seorang putera dari Palembang yang melarikan diri selepas kejatuhan kerajaannya. Beliau akhirnya membuka penempatan di tebing Sungai Bertam (kini dikenali sebagai Melaka) sekitar tahun 1400. Setelah memeluk Islam melalui perkahwinan dengan puteri Pasai, Parameswara dikenali sebagai Sultan Iskandar Shah.
Pengislaman Parameswara bukan sahaja mengubah identiti politik Melaka, malah menjadikan Islam sebagai asas pemerintahan raja Melayu. Sejak itu, gelaran raja ditukar kepada sultan, dan hukum-hakam Islam mula diterapkan dalam undang-undang negeri.
Kegemilangan Institusi Raja di Bawah Kesultanan Melaka
Kesultanan Melayu Melaka mencapai kegemilangan pada abad ke-15 dengan kedudukan raja sebagai pemerintah tertinggi. Raja berperanan bukan sahaja sebagai ketua politik, tetapi juga ketua agama, pemegang adat, dan pelindung perdagangan.
Melaka menjadi pusat perdagangan antarabangsa kerana kedudukannya yang strategik di Selat Melaka. Pedagang dari China, India, Arab, dan Eropah datang ke Melaka untuk berdagang. Raja Melaka memastikan keselamatan dan kestabilan negeri dengan mewujudkan undang-undang seperti Undang-Undang Laut Melaka dan Undang-Undang Melaka.
Kedudukan raja yang berdaulat serta sokongan daripada para pembesar menjadikan Melaka pusat penyebaran kebudayaan, bahasa, dan agama Islam. Melaka juga berjaya melahirkan struktur politik beraja yang kemudiannya menjadi model kepada kesultanan-kesultanan Melayu lain seperti Pahang, Johor, Perak, dan Terengganu.
Asal Usul Raja Melayu Selepas Kejatuhan Melaka
Kejatuhan Melaka ke tangan Portugis pada tahun 1511 tidak memadamkan institusi beraja Melayu. Sebaliknya, warisan Melaka diteruskan oleh kesultanan lain yang diasaskan oleh keturunan raja Melaka.
Contohnya, Kesultanan Johor ditubuhkan oleh Sultan Alauddin Riayat Shah II, putera kepada Sultan Mahmud Shah, raja terakhir Melaka. Kesultanan Perak pula diasaskan oleh Sultan Muzaffar Shah, yang juga berasal daripada keturunan Melaka. Hal ini menunjukkan kesinambungan asal usul raja Melayu yang berpindah ke negeri-negeri lain selepas kejatuhan Melaka.
Institusi raja ini terus berkembang dan menyesuaikan diri dengan perubahan zaman, termasuk ketika menghadapi penjajahan Portugis, Belanda, dan British. Walaupun kuasa politik raja semakin terhad di bawah sistem kolonial, namun kedudukan raja tetap dihormati sebagai simbol perpaduan dan warisan bangsa.
Peranan Raja Melayu Dalam Konteks Moden
Selepas kemerdekaan Tanah Melayu pada tahun 1957, institusi raja Melayu terus diberi kedudukan istimewa melalui Perlembagaan Persekutuan. Sistem Raja Berperlembagaan diperkenalkan, di mana kuasa raja tertakluk kepada undang-undang dan demokrasi moden.
Namun begitu, raja masih mempunyai peranan penting sebagai Ketua Agama Islam di negeri masing-masing serta simbol kedaulatan negara. Yang di-Pertuan Agong, yang dipilih daripada sembilan Raja Melayu secara bergilir, pula menjadi lambang perpaduan seluruh rakyat Malaysia.
Ini menunjukkan bahawa asal usul raja Melayu yang berakar daripada lagenda dan sejarah berabad lamanya masih terus relevan dalam kehidupan masyarakat moden.
Jadual Ringkas Kronologi Asal Usul Raja Melayu dan Pembentukan Kesultanan Melayu
Untuk memahami dengan lebih mudah perkembangan sejarah raja-raja Melayu, kita boleh merujuk kepada kronologi yang tersusun dari zaman lagenda hinggalah ke era moden.
Jadual ringkas ini menghimpunkan peristiwa-peristiwa penting yang berkait rapat dengan asal usul raja Melayu, perkembangan kesultanan, serta kesinambungan institusi beraja sehingga ke hari ini.
| Zaman / Tahun | Peristiwa Utama | Penerangan |
|---|---|---|
| Abad ke-13 | Lagenda Bukit Siguntang | Munculnya kisah Sang Sapurba, Sang Nila Utama dan Sang Manduraja yang dikatakan turun dari kayangan dan menjadi raja di Alam Melayu. |
| Abad ke-14 | Kerajaan Singapura | Sang Nila Utama dikatakan mengasaskan kerajaan Singapura selepas menemui seekor singa di Temasek. |
| Abad ke-14 akhir | Parameswara di Melaka | Parameswara, putera dari Palembang, melarikan diri dan membuka penempatan baharu di Melaka sekitar tahun 1400. |
| 1414 | Islamisasi Melaka | Parameswara memeluk Islam melalui perkahwinan dengan puteri Pasai dan dikenali sebagai Sultan Iskandar Shah. |
| Abad ke-15 | Kegemilangan Kesultanan Melaka | Melaka muncul sebagai pusat perdagangan antarabangsa dan pusat penyebaran Islam di rantau ini. |
| 1511 | Kejatuhan Melaka | Portugis menawan Melaka, tetapi keturunan raja Melaka meneruskan kesinambungan kesultanan di Johor, Perak dan negeri-negeri lain. |
| 16–19 M | Kesultanan-kesultanan Melayu baharu | Lahirnya pelbagai kesultanan Melayu seperti Johor, Perak, Pahang, Terengganu, dan Kedah yang mengekalkan warisan raja Melayu. |
| 1957 | Kemerdekaan Tanah Melayu | Institusi raja Melayu diperkukuhkan melalui Perlembagaan Persekutuan dengan sistem Raja Berperlembagaan. |
| Kini | Malaysia moden | Yang di-Pertuan Agong dipilih daripada sembilan Raja Melayu, berperanan sebagai simbol perpaduan dan Ketua Agama Islam. |
Kesimpulan
Asal usul raja Melayu bukan sahaja mencerminkan sejarah panjang bangsa Melayu, tetapi juga memperlihatkan bagaimana institusi ini berkembang daripada lagenda Bukit Siguntang sehinggalah menjadi sistem beraja berperlembagaan pada hari ini.
Raja-raja Melayu bukan sekadar pemerintah, tetapi juga lambang daulat, pelindung adat, serta penyatu bangsa. Sejarah pembentukan kesultanan Melayu seperti Melaka membuktikan bahawa sistem beraja telah memainkan peranan penting dalam membentuk identiti politik, sosial, dan agama masyarakat Melayu.
Walaupun zaman telah berubah, kedudukan raja Melayu tetap teguh sebagai warisan dan simbol kedaulatan negara. Oleh itu, memahami asal usul raja Melayu adalah penting untuk kita menghargai peranan institusi ini dalam perjalanan sejarah bangsa dan negara.
Soalan Lazim
Apakah maksud asal usul raja Melayu?
Asal usul raja Melayu merujuk kepada sejarah dan lagenda mengenai kewujudan serta keturunan raja-raja Melayu sejak zaman awal. Ia termasuk kisah lagenda Bukit Siguntang, catatan sejarah Srivijaya, dan pembentukan Kesultanan Melayu Melaka yang menjadi asas sistem pemerintahan beraja.
Benarkah raja Melayu berasal dari Bukit Siguntang?
Menurut Sulalatus Salatin atau Sejarah Melayu, raja Melayu dikatakan berasal daripada Bukit Siguntang di Palembang. Walaupun kisah ini berunsur lagenda, ia tetap menjadi sebahagian penting dalam identiti sejarah orang Melayu kerana mencerminkan kepercayaan bahawa raja memiliki asal usul luar biasa dan daulat.
Bagaimanakah Kesultanan Melayu Melaka terbentuk?
Kesultanan Melayu Melaka diasaskan oleh Parameswara sekitar tahun 1400. Selepas memeluk Islam pada tahun 1414, beliau dikenali sebagai Sultan Iskandar Shah. Sejak itu, Melaka berkembang menjadi pusat perdagangan antarabangsa dan penyebaran Islam di Alam Melayu.
Apakah peranan raja dalam masyarakat Melayu tradisional?
Dalam masyarakat Melayu tradisional, raja berperanan sebagai pemerintah tertinggi, ketua agama, pelindung adat, serta simbol perpaduan. Raja dianggap mempunyai daulat dan rakyat wajib menunjukkan kesetiaan bagi mengelakkan tulah atau bala.
Bagaimana kedudukan raja Melayu selepas kejatuhan Melaka?
Selepas Melaka jatuh kepada Portugis pada 1511, keturunan raja Melaka meneruskan kesinambungan pemerintahan di Johor, Perak, dan negeri-negeri lain. Institusi raja Melayu tidak lenyap, malah terus berkembang walaupun menghadapi penjajahan asing.
Apakah kedudukan raja Melayu dalam konteks Malaysia moden?
Dalam Malaysia moden, raja berperanan sebagai Raja Berperlembagaan. Kuasa raja tertakluk kepada undang-undang, tetapi mereka tetap berfungsi sebagai Ketua Agama Islam, simbol perpaduan, dan pelindung adat Melayu. Yang di-Pertuan Agong pula dipilih secara bergilir daripada sembilan Raja Melayu.
Mengapa raja dianggap penting dalam identiti bangsa Melayu?
Raja dianggap penting kerana institusi ini melambangkan kesinambungan sejarah, menjaga adat dan agama, serta menjadi lambang kedaulatan negara. Kehadiran raja memberi identiti tersendiri kepada bangsa Melayu dan menjadi pengikat perpaduan rakyat sejak dahulu hingga kini.
Rujukan
- Sejarah Kesultanan Melayu – Kursi Institusi Raja-Raja Melayu – kursirajamelayu.uitm.edu.my
- Asal Usul Raja-Raja Melayu – jejakmisteri.com
Jom jana income sampingan dengan Shopee bersama saya. Saya akan kongsikan cara jana income dengan affiliate Shopee. Gunakan code "3TFXAP9" jika anda baru mendaftar.
Penafian: Mungkin ada segelintir gambar, artikel ataupun video yang ada di blog ini adalah bukan hak kepunyaan sendiri. Namun, saya akan berikan kredit kepada yang berhak. Jika masih timbul masalah mengenai perkara ini, anda boleh menghubungi saya disini. Semua artikel yang diterbitkan di sini adalah berdasarkan pengalaman dan juga kemahiran saya sendiri.
Jangan lupa untuk Follow saya di YouTube, Facebook, Instagram dan Twitter.
