Sejarah Tasik Kenyir: Bagaimana Tasik Ini Terbentuk? | Tasik Kenyir bukan sekadar sebuah tasik buatan biasa. Ia merupakan simbol kemajuan infrastruktur negara serta lambang kebijaksanaan perancangan sumber tenaga dan pemeliharaan alam sekitar. Dengan keluasan melebihi 260,000 hektar dan dikelilingi oleh lebih 340 pulau, Tasik Kenyir bukan sahaja terkenal sebagai destinasi pelancongan semula jadi, tetapi juga menyimpan kisah pembentukan yang cukup menarik dan unik dalam sejarah pembangunan negara.

Dalam artikel ini saya akan mengupas secara terperinci mengenai sejarah Tasik Kenyir, dari permulaannya sebagai projek empangan sehingga menjadi tasik buatan terbesar di Asia Tenggara yang kita kenali hari ini.

Sejarah Tasik Kenyir: Bagaimana Tasik Ini Terbentuk?

Latar Belakang Pembinaan Empangan Kenyir

Tasik Kenyir merupakan tasik buatan yang terbesar di Asia Tenggara. Projek pembinaan Tasik Kenyir bermula sekitar tahun 1970-an sebagai sebahagian daripada usaha kerajaan Malaysia untuk memperkukuhkan bekalan tenaga elektrik di Pantai Timur Semenanjung. Ketika itu, permintaan terhadap tenaga elektrik semakin meningkat sejajar dengan pembangunan pesat industri dan pertumbuhan penduduk. Kerajaan menyedari keperluan untuk membina sebuah empangan hidroelektrik berskala besar untuk menjana tenaga lestari yang stabil bagi menampung permintaan ini.

Empangan Kenyir yang terletak di daerah Hulu Terengganu dipilih sebagai lokasi strategik kerana kedudukannya yang dikelilingi oleh kawasan hutan simpan tropika dan sungai utama seperti Sungai Kenyir. Tapak ini juga mempunyai bentuk muka bumi yang sesuai untuk pembinaan empangan, iaitu kawasan lembah yang dikelilingi oleh bukit-bukit dan gunung.

Proses Pembinaan dan Penenggelaman Kawasan

Pembinaan Empangan Kenyir secara rasmi bermula pada tahun 1978 dan mengambil masa kira-kira 7 tahun untuk disiapkan sepenuhnya. Projek ini dikendalikan oleh Tenaga Nasional Berhad (TNB), dengan sokongan kepakaran jurutera tempatan dan antarabangsa. Tujuan utama pembinaan adalah untuk menjana tenaga hidroelektrik melalui penubuhan Stesen Janakuasa Hidroelektrik Sultan Mahmud, yang masih berfungsi hingga ke hari ini.

Apabila empangan siap dibina pada tahun 1985, kawasan hutan dan perkampungan di sekelilingnya ditenggelami air untuk membentuk takungan besar yang kini dikenali sebagai Tasik Kenyir. Proses penenggelaman ini telah mengubah sepenuhnya landskap semula jadi kawasan berkenaan, menjadikannya sebuah tasik buatan gergasi.

Lebih daripada 340 bukit kecil yang sebelum ini merupakan puncak gunung atau tanah tinggi akhirnya membentuk pulau-pulau kecil apabila air memenuhi kawasan takungan. Ini menjadikan Tasik Kenyir bukan sahaja tasik terbesar di Malaysia, malah juga tasik buatan terbesar di Asia Tenggara.

Kepentingan Strategik Empangan Kenyir

1. Penjanaan Tenaga Elektrik

Tujuan utama pembinaan Empangan Kenyir ialah untuk membekalkan tenaga elektrik menerusi tenaga hidro. Stesen Janakuasa Hidroelektrik Sultan Mahmud mempunyai kapasiti menjana kira-kira 400 megawatt tenaga elektrik. Ini memberi sumbangan besar kepada sistem grid nasional, terutama untuk penduduk di Pantai Timur seperti Terengganu, Kelantan dan Pahang.

2. Kawalan Banjir

Tasik Kenyir juga berfungsi sebagai sistem kawalan banjir semula jadi. Dengan kapasiti menakung air yang besar, empangan ini mampu mengurangkan risiko banjir di kawasan hilir seperti Kuala Terengganu, terutama ketika musim tengkujuh yang sering melanda Pantai Timur.

3. Sumber Air Mentah

Tasik ini juga menjadi sumber utama bekalan air mentah kepada penduduk sekitar Terengganu. Kualiti air dari tasik yang terpelihara dengan baik ini menjadikannya sangat sesuai untuk diproses sebagai air minuman dan kegunaan domestik.

Pengorbanan dan Pemindahan Penduduk

Di sebalik pencapaian infrastruktur ini, sejarah Tasik Kenyir juga tidak terlepas daripada kisah pengorbanan. Sebelum kawasan itu ditenggelami air, terdapat beberapa perkampungan tradisional orang Melayu dan perkampungan Orang Asli yang perlu dipindahkan. Proses pemindahan ini dilakukan secara berperingkat dan mereka diberikan penempatan semula yang lebih baik oleh kerajaan.

Walaupun terdapat cabaran dalam proses pemindahan ini, usaha dilakukan untuk memastikan penduduk menerima pampasan dan kemudahan infrastruktur yang sewajarnya. Banyak rumah, tanah perkuburan dan kawasan pertanian yang terpaksa dikorbankan demi pembangunan tenaga nasional.

Kesan Ekologi dan Alam Sekitar

Penubuhan Tasik Kenyir secara tidak langsung mewujudkan ekosistem baharu yang unik. Hutan yang ditenggelami air menjadi habitat kepada pelbagai spesies ikan air tawar, amfibia, dan burung air. Tasik ini kini menjadi rumah kepada lebih 300 spesies ikan, termasuk kelah, sebarau, toman dan lampam.

Selain itu, kawasan sekeliling tasik yang masih merupakan hutan simpan kekal menjadi tempat tinggal bagi spesies haiwan liar seperti harimau Malaya, gajah Asia, tapir dan pelbagai spesies burung eksotik. Ini menjadikan Tasik Kenyir sebagai lokasi penting untuk pemeliharaan biodiversiti hutan hujan tropika.

Pembangunan Pelancongan di Tasik Kenyir

Selepas kejayaan pembinaan empangan dan penubuhan tasik, kerajaan negeri Terengganu mula melihat potensi besar Tasik Kenyir dalam sektor pelancongan. Sejak tahun 1990-an, pelbagai inisiatif diperkenalkan untuk menarik pelancong tempatan dan antarabangsa.

Beberapa tarikan utama pelancongan di Tasik Kenyir termasuk:

• Pulau Herba Kenyir – tempat tanaman herba tradisional
• Santuari Gajah Kenyir – pusat pemuliharaan gajah
• Gua Bewah dan Gua Taat – gua batu kapur berusia ribuan tahun
• Air Terjun Lasir dan Air Terjun Saok – tarikan semula jadi untuk aktiviti santai
• Aktiviti memancing dan berkhemah – menjadi kegemaran peminat alam

Selain itu, pembinaan resort, rumah bot dan chalet atas air menjadikan kawasan ini lebih menarik untuk pelancong yang ingin menikmati keindahan alam secara eksklusif.

Keunikan Geografi dan Landskap Tasik Kenyir

Berbeza dengan tasik semula jadi, Tasik Kenyir mempunyai bentuk landskap yang sangat unik. Kewujudan ratusan pulau menjadikannya seperti gugusan kepulauan mini di tengah hutan hujan tropika. Keadaan ini membolehkan aktiviti pelancongan dijalankan dengan lebih tersusun, di samping mengekalkan keaslian alam.

Beberapa pulau utama seperti Pulau Bayas, Pulau Sah Kecil dan Pulau Petang kini dijadikan pusat pelancongan dan penyelidikan biodiversiti. Struktur tasik yang luas juga membolehkan aktiviti pelayaran, kayak dan sukan air dilakukan dengan selamat tanpa mengganggu ekosistem sekitar.

Ringkasan Sumbangan Tasik Kenyir kepada Negara

Tasik Kenyir bukan sahaja menyumbang dalam aspek ekonomi dan tenaga, malah turut memainkan peranan penting dalam bidang pendidikan, penyelidikan dan pemeliharaan alam sekitar. Banyak universiti dan institusi penyelidikan menjalankan kajian biologi, hidrologi dan ekologi di kawasan ini.

Kerajaan juga menjadikan Tasik Kenyir sebagai model pembangunan mampan, di mana pembangunan dan pelestarian alam dijalankan secara seimbang. Ini membolehkan generasi akan datang terus menikmati keindahan serta manfaat daripada tasik ini.

Video Sejarah Tasik Kenyir

Jika anda ingin lihat secara real macam mana pembukaan Tasik Kenyir, boleh lihat video di bawah.

Galeri Gambar Sebelum Pembukaan Tasik Kenyir

Kesimpulan

Sejarah Tasik Kenyir merupakan kisah yang memperlihatkan bagaimana teknologi moden, perancangan rapi, dan komitmen terhadap pembangunan lestari mampu menghasilkan sesuatu yang memberi impak besar kepada negara dan masyarakat. Dari sebuah lembah sunyi di pedalaman Hulu Terengganu, kini Tasik Kenyir berdiri megah sebagai tasik buatan terbesar di Asia Tenggara – simbol keupayaan Malaysia dalam merancang masa depan yang lebih cerah.

Kita bukan sahaja harus menghargai keindahan semula jadi yang dimiliki oleh Tasik Kenyir, tetapi juga memahami sejarah dan pengorbanan di sebalik pembentukannya. Hanya dengan itu, kita dapat menilai kepentingannya dalam konteks pembangunan negara dan pemeliharaan warisan alam.

Soalan Lazim (FAQ) Tentang Sejarah Tasik Kenyir

Rujukan

1. Latar Belakang Tasik Kenyir
2. Kisah Yang Hilang Di Dasar Tasik Kenyir