Penyakit HIV merupakan salah satu isu kesihatan global yang sangat penting untuk difahami oleh semua lapisan masyarakat. HIV atau Human Immunodeficiency Virus adalah sejenis virus yang menyerang sistem imun tubuh manusia, khususnya sel CD4 yang memainkan peranan penting dalam pertahanan badan terhadap jangkitan. Tanpa rawatan yang berkesan, HIV boleh berkembang menjadi AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome), iaitu tahap akhir jangkitan yang boleh membawa maut. Meskipun belum ada penawar sepenuhnya, rawatan moden mampu membantu individu yang dijangkiti menjalani kehidupan yang panjang dan sihat.

Artikel ini akan menerangkan secara mendalam tentang penyakit HIV, termasuk punca, cara jangkitan, simptom, diagnosis, rawatan, pencegahan, dan cabaran yang dihadapi oleh pesakit HIV di Malaysia dan seluruh dunia.

Penyakit HIV – Apa Perlu Anda Tahu?

Apa Itu Penyakit HIV?

HIV ialah virus yang melemahkan sistem imun badan dengan cara menyerang sel darah putih jenis CD4. Apabila sistem imun menjadi terlalu lemah, tubuh tidak lagi dapat melawan jangkitan atau penyakit lain seperti yang sepatutnya. Jika tidak dirawat, HIV akan terus merosakkan sistem imun sehingga membawa kepada AIDS, tahap yang paling teruk dalam spektrum jangkitan HIV.

Penyakit HIV bukanlah satu hukuman mati seperti yang dianggap pada masa lalu. Dengan teknologi perubatan masa kini, seseorang yang dijangkiti HIV boleh hidup hampir seperti orang normal, selagi mereka mematuhi rawatan dan penjagaan kesihatan yang berterusan.

Cara Jangkitan HIV

Penyakit HIV tidak berjangkit melalui sentuhan biasa seperti berjabat tangan, berkongsi makanan atau menggunakan tandas yang sama. Virus ini hanya boleh merebak melalui cecair badan tertentu, iaitu:

• Darah
• Air mani dan cecair pra-ejakulasi
• Cecair faraj dan serviks
• Susu ibu

HIV boleh menjangkiti seseorang melalui:

1. Hubungan seks tanpa perlindungan: Sama ada melalui hubungan vagina, dubur atau oral dengan individu yang dijangkiti.
2. Penggunaan jarum suntikan yang dikongsi: Ini sering berlaku dalam kalangan pengguna dadah suntikan.
3. Pemindahan darah tercemar: Walaupun sangat jarang berlaku hari ini, masih ada risiko jika darah yang digunakan tidak disaring dengan betul.
4. Dari ibu ke anak: Melalui kehamilan, kelahiran atau penyusuan susu ibu.

Simptom Penyakit HIV

Tanda-tanda awal jangkitan HIV sering tidak disedari kerana menyerupai simptom penyakit ringan lain. Berikut ialah fasa-fasa dan simptom umum penyakit HIV:

1. Fasa Jangkitan Akut (2–4 minggu selepas jangkitan)

• Demam
• Sakit tekak
• Sakit sendi dan otot
• Ruam
• Pembengkakan kelenjar limfa
• Keletihan yang melampau

2. Fasa Laten (Asimptomatik)

• Pesakit mungkin tidak menunjukkan sebarang gejala selama beberapa tahun.
• Namun, virus terus merebak dan merosakkan sistem imun secara perlahan.

3. Fasa Lanjutan (AIDS)

• Penurunan berat badan yang drastik
• Demam yang berpanjangan
• Cirit-birit kronik
• Jangkitan oportunistik seperti pneumonia, tuberkulosis, dan kanser tertentu
• Luka mulut yang sukar sembuh

Proses Diagnosis HIV

Satu-satunya cara untuk mengetahui status jangkitan HIV adalah melalui ujian darah. Antara ujian yang digunakan termasuk:

• Ujian antibodi HIV – mengesan antibodi yang dihasilkan oleh badan terhadap HIV.
• Ujian antigen/antibodi (4th generation test) – mengesan kedua-dua antigen p24 dan antibodi.
• Ujian NAT (Nucleic Acid Test) – mengesan kehadiran virus secara terus dalam darah.

Ujian HIV kini lebih cepat dan boleh dilakukan secara sulit di kebanyakan klinik dan hospital. Di Malaysia, terdapat juga perkhidmatan ujian HIV secara percuma yang disediakan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) dan NGO seperti PT Foundation dan Malaysian AIDS Council.

Rawatan untuk Penyakit HIV

Walaupun belum ada penawar mutlak, rawatan yang dikenali sebagai antiretroviral therapy (ART) sangat berkesan untuk mengawal HIV. ART membantu:

• Mengurangkan jumlah virus dalam badan ke tahap yang tidak dapat dikesan
• Mencegah perkembangan HIV kepada AIDS
• Mengurangkan risiko penularan kepada orang lain
• Membolehkan pesakit hidup lebih lama dan lebih sihat

Rawatan ART perlu diambil secara konsisten setiap hari tanpa gagal. Kegagalan mengambil ubat secara teratur boleh menyebabkan virus menjadi kebal terhadap ubat dan mengurangkan keberkesanan rawatan.

Cara Mencegah Penyakit HIV

Pencegahan merupakan aspek penting dalam usaha mengurangkan penularan penyakit HIV. Antara langkah pencegahan yang boleh diamalkan termasuk:

• Menggunakan kondom semasa melakukan hubungan seks
• Mengelakkan seks rambang atau bertukar-tukar pasangan
• Menjalani ujian HIV secara berkala, terutamanya bagi individu berisiko tinggi
• Tidak berkongsi jarum suntikan
• Mengambil rawatan PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) bagi individu yang mempunyai risiko tinggi dijangkiti
• Bagi ibu hamil yang dijangkiti HIV, mengambil ART semasa hamil dapat mengurangkan risiko jangkitan kepada bayi

Stigma Terhadap Penghidap HIV

Di sebalik kemajuan perubatan, stigma sosial terhadap pesakit HIV masih menjadi cabaran besar. Ramai penghidap HIV berdepan diskriminasi, penolakan sosial dan kesukaran mendapatkan pekerjaan. Sikap negatif ini mendorong ramai untuk tidak tampil mendapatkan diagnosis atau rawatan, lalu memburukkan lagi keadaan.

Pendidikan dan kesedaran masyarakat amat penting untuk menghapuskan stigma. Kita perlu faham bahawa HIV tidak menjadikan seseorang itu “kotor” atau berdosa. Ia adalah penyakit seperti yang lain dan harus diuruskan dengan penuh empati dan sokongan.

Statistik Penyakit HIV di Malaysia

Menurut laporan KKM, kes baharu HIV di Malaysia masih menunjukkan kadar yang membimbangkan. Walaupun terdapat penurunan dalam jangkitan melalui pemindahan darah atau penggunaan jarum, jangkitan melalui hubungan seks semakin meningkat, khususnya dalam kalangan remaja dan lelaki yang melakukan hubungan seks dengan lelaki (MSM).

Usaha pencegahan dan pendidikan seksual yang menyeluruh perlu diteruskan dan diperkuatkan untuk mengawal penularan penyakit ini.

Kehidupan dengan HIV: Apa Yang Perlu Diketahui?

Seseorang yang hidup dengan HIV hari ini mampu bekerja, berkeluarga, dan menyumbang kepada masyarakat jika mendapat rawatan yang betul. Pesakit HIV juga boleh menjalani kehidupan perkahwinan dan mendapat anak bebas HIV melalui pemantauan dan rawatan rapi semasa kehamilan.

Antara perkara penting bagi mereka yang hidup dengan HIV:

• Kekal konsisten dengan rawatan ART
• Menjalani pemeriksaan kesihatan berkala
• Menjaga gaya hidup sihat (pemakanan, tidur, senaman)
• Menyertai kumpulan sokongan untuk kesejahteraan emosi

Berikut ialah huraian terperinci tentang cara menentukan tahap CD4 dalam pesakit HIV sebelum memulakan rawatan HAART (Highly Active Antiretroviral Therapy):

Cara Menentukan Tahap CD4 dalam Pesakit HIV

CD4 merupakan sejenis sel darah putih yang memainkan peranan penting dalam sistem imun manusia. Sel ini juga dikenali sebagai T-helper cell, yang membantu melawan jangkitan. Virus HIV akan menyerang dan memusnahkan sel CD4 secara beransur-ansur, menyebabkan sistem imun menjadi lemah.

Pengukuran tahap CD4 sangat penting untuk:

• Menentukan bila seseorang perlu memulakan rawatan HAART
• Menilai tahap kelemahan sistem imun
• Meramalkan risiko jangkitan oportunistik
• Memantau keberkesanan rawatan dari semasa ke semasa

Proses Penentuan Tahap CD4

1. Pengambilan Sampel Darah
   • Doktor akan mengambil sampel darah pesakit, biasanya dari vena di lengan.
   • Sampel ini akan dihantar ke makmal untuk dianalisis.
2. Ujian Kiraan CD4
   • Ujian ini dipanggil CD4 count test, dan dilakukan menggunakan mesin aliran sitometri (flow cytometry).
   • Alat ini mengira jumlah sel CD4 dalam satu mikroliter darah.
   • Keputusan biasanya mengambil masa antara 1 hingga 3 hari bergantung kepada fasiliti kesihatan.
3. Penilaian Keputusan
   • Keputusan dikira dalam bentuk bilangan sel CD4 per mikroliter darah (cells/mm³).
   • Julat keputusan biasa:

Bila Perlu Mula HAART Berdasarkan CD4?

Sebelum ini, rawatan HAART hanya disarankan apabila bacaan CD4 jatuh bawah 350. Namun, kini garis panduan WHO dan KKM menyarankan rawatan dimulakan sebaik sahaja pesakit disahkan HIV positif, tanpa perlu menunggu bacaan CD4 jatuh.

Walau bagaimanapun, bacaan CD4 masih penting untuk:

• Mengenalpasti sama ada pesakit perlu rawatan tambahan untuk jangkitan oportunistik (seperti Pneumocystis pneumonia atau TB)
• Menentukan keperluan vaksinasi tertentu
• Merancang pelan penjagaan pesakit secara menyeluruh

Pemantauan Lanjutan

Selepas memulakan HAART:

• Bacaan CD4 akan dipantau secara berkala, contohnya setiap 6 atau 12 bulan
• Jika rawatan berkesan, bacaan CD4 akan naik secara berperingkat
• Tahap virus (viral load) juga akan dipantau untuk memastikan virus ditekan ke tahap tidak dapat dikesan (undetectable)

Ringkasan Kelebihan dan Kekurangan Rawatan HIV

Aspek	Kelebihan	Kekurangan
Rawatan ART	Mengawal virus sehingga tidak dapat dikesan	Perlu diambil setiap hari sepanjang hayat
Diagnosis awal	Meningkatkan peluang rawatan berkesan	Ramai takut menjalani ujian kerana stigma
Ujian HIV moden	Cepat, tepat dan tersedia secara meluas	Ada yang masih takut atau tidak tahu lokasi ujian
Kesedaran dan pendidikan	Membantu pencegahan dan kurangkan diskriminasi	Masih ramai kurang pengetahuan tentang cara jangkitan sebenar

Kesimpulan

Penyakit HIV bukan lagi seperti dahulu. Ia kini boleh dikawal dengan rawatan yang berkesan, dan pesakit boleh hidup seperti orang lain dengan penjagaan kesihatan yang konsisten. Namun begitu, aspek pencegahan, kesedaran, dan penghapusan stigma masih menjadi cabaran utama.

Masyarakat perlu diberikan pendidikan yang betul mengenai HIV supaya kita semua dapat memainkan peranan dalam memerangi penyakit ini, bukan hanya dari sudut perubatan, tetapi juga dari sudut kemanusiaan.

Soalan Lazim (FAQ)

Rujukan

1. Cara Penularan HIV/AIDS Yang Perlu Anda Tahu
2. Apa Anda Perlu Tahu Mengenai HIV & AIDS