Bagaimana Mengawal Serangan Parasit dalam Kolam Tilapia? | Tilapia merupakan salah satu ikan air tawar yang popular dalam industri akuakultur kerana kadar pertumbuhannya yang cepat dan daya tahan yang tinggi. Namun, serangan parasit dalam kolam tilapia boleh menyebabkan masalah kesihatan yang serius kepada ikan dan menjejaskan hasil ternakan.

Oleh itu, adalah penting bagi penternak memahami cara mengawal serangan parasit untuk memastikan ikan kekal sihat dan produktif. Parasit boleh menyebabkan pertumbuhan ikan terbantut, meningkatkan kadar kematian, dan mengurangkan keuntungan penternak. Oleh itu, pengurusan yang baik dan langkah-langkah pencegahan yang berkesan perlu diambil bagi memastikan kejayaan dalam penternakan tilapia.

Bagaimana Mengawal Serangan Parasit dalam Kolam Tilapia?

Jenis Parasit yang Menyerang Tilapia

Beberapa jenis parasit utama yang sering menyerang tilapia termasuk:

1. Parasit Protozoa
   • Ichthyophthirius multifiliis (Ich atau bintik putih): Parasit ini menyebabkan bintik-bintik putih kecil pada badan ikan dan boleh mengganggu sistem pernafasan ikan.
   • Trichodina spp.: Parasit ini boleh melemahkan ikan dengan merosakkan permukaan kulit dan insang.
   • Cryptobia spp.: Parasit darah yang boleh menyebabkan anemia dan kelemahan pada ikan.
2. Parasit Cacing
   • Dactylogyrus spp. (menyerang insang): Parasit ini menyebabkan kesukaran bernafas dan boleh mengakibatkan kematian ikan dalam jumlah yang besar.
   • Gyrodactylus spp. (menyerang kulit dan sirip): Parasit ini menyebabkan luka-luka kecil yang boleh dijangkiti oleh bakteria sekunder.
   • Cacing pita seperti Bothriocephalus acheilognathi: Cacing ini hidup di dalam usus ikan dan menyerap nutrien, menyebabkan pertumbuhan ikan terbantut.
3. Parasit Krustasea
   • Argulus spp. (kutu ikan): Parasit ini menyerang permukaan kulit ikan, menyebabkan iritasi dan luka.
   • Lernaea spp. (cacing jangkar): Parasit ini menembusi badan ikan dan boleh menyebabkan jangkitan sekunder serta kematian.

Punca Serangan Parasit dalam Kolam Tilapia

Serangan parasit dalam kolam tilapia biasanya berlaku akibat beberapa faktor seperti:

• Kualiti air yang buruk – Ammonia tinggi, oksigen terlarut rendah, atau pH tidak seimbang boleh menyebabkan ikan menjadi lemah dan lebih mudah diserang parasit.
• Kepadatan ikan yang terlalu tinggi – Apabila ikan terlalu padat dalam satu kawasan, parasit mudah merebak dari satu individu ke individu yang lain.
• Pemakanan yang tidak seimbang – Kekurangan nutrisi boleh melemahkan daya tahan ikan terhadap serangan parasit.
• Ikan yang sudah dijangkiti dari sumber luar – Pengenalan ikan baharu tanpa pemeriksaan boleh menyebabkan penyebaran parasit dengan cepat.
• Kurang pengurusan kolam yang baik – Jarang melakukan pembersihan dan pembasmian kuman dalam kolam boleh meningkatkan risiko serangan parasit.

Tanda-tanda Serangan Parasit

Penternak perlu mengenali simptom serangan parasit pada tilapia, antaranya:

• Bintik putih atau lapisan lendir berlebihan pada badan ikan menandakan jangkitan protozoa seperti Ich.
• Ikan menggosok badan pada dinding kolam atau permukaan lain menunjukkan ketidakselesaan akibat serangan parasit luaran.
• Insang membengkak dan berwarna pucat boleh menjadi tanda serangan parasit yang menyerang sistem pernafasan.
• Pernafasan cepat akibat serangan insang menyebabkan ikan kelihatan terengah-engah.
• Nafsu makan berkurang dan ikan menjadi lemah kerana tenaga yang diperlukan untuk melawan parasit.
• Sirip terkoyak atau kulit luka boleh menjadi akibat serangan parasit cacing atau kutu ikan.

Kaedah Pencegahan Serangan Parasit dalam Kolam Tilapia

Untuk mengurangkan risiko serangan parasit, langkah-langkah pencegahan berikut boleh diambil:

1. Menjaga Kualiti Air
   • Pantau parameter air seperti pH, oksigen terlarut, dan tahap ammonia secara berkala untuk memastikan ia berada dalam julat yang optimum.
   • Tukar air secara berkala untuk mengurangkan pencemaran dan mengelakkan pembiakan parasit.
2. Kuarantin Ikan Baharu
   • Ikan baharu perlu dikuarantin sekurang-kurangnya 14 hari sebelum dimasukkan ke dalam kolam utama bagi memastikan ia bebas daripada parasit.
   • Rawat ikan baharu dengan larutan garam atau ubat antiparasit untuk membasmi kemungkinan jangkitan.
3. Pemakanan Seimbang
   • Berikan makanan berkualiti tinggi dan seimbang dengan protein, vitamin, dan mineral yang mencukupi bagi meningkatkan sistem imun ikan.
   • Elakkan makanan yang telah rosak atau berkulat kerana ia boleh menyebabkan kelemahan pada ikan.
4. Kawalan Populasi Ikan
   • Jangan terlalu padatkan kolam dengan ikan bagi mengurangkan tekanan dan persaingan terhadap sumber makanan.
   • Pastikan ada sistem pengudaraan yang baik untuk mengelakkan tekanan kepada ikan.
5. Penggunaan Penapis dan Sistem Pengudaraan yang Baik
   • Gunakan sistem penapisan untuk mengawal sisa organik dalam air yang boleh menjadi tempat pembiakan parasit.
   • Aerasi kolam untuk meningkatkan kadar oksigen terlarut dalam air.

Rawatan untuk Mengawal Serangan Parasit

Sekiranya tilapia sudah dijangkiti parasit, beberapa kaedah rawatan boleh dilakukan:

1. Rawatan Garam
   • Rendam ikan dalam larutan garam 2-5% selama 5-10 minit untuk membunuh protozoa dan cacing parasit tertentu.
2. Penggunaan Formalin atau Kalium Permanganat (KMnO4)
   • Digunakan untuk membasmi parasit pada insang dan kulit dengan dos yang sesuai.
3. Rawatan dengan Ubat Antiparasit
   • Gunakan ubat seperti praziquantel untuk mengawal jangkitan cacing pita.
   • Benzimidazole boleh digunakan untuk rawatan cacing monogenea.
4. Pembersihan dan Pembasmian Kolam
   • Kosongkan dan keringkan kolam secara berkala untuk membunuh larva dan telur parasit.
   • Gunakan kapur pertanian atau disinfektan seperti kapur klorin untuk membersihkan kolam.

Kesimpulan

Dengan memahami dan mengamalkan kaedah kawalan parasit yang berkesan, penternak tilapia dapat mengelakkan kerugian akibat kematian ikan dan memastikan ternakan berkembang dengan baik.

Pencegahan adalah lebih baik daripada rawatan, oleh itu, langkah-langkah seperti pemantauan kualiti air, kawalan populasi ikan, dan pemakanan yang seimbang harus menjadi keutamaan dalam pengurusan kolam tilapia.

Soalan Lazim (FAQ)

Rujukan

1. http://www.arc.com.my/info/pki.html
2. https://www.upm.edu.my/probiotik_cegah_penyakit_ternakan_ikan_dan_udang5